برج قربان همدان، یادگار بی پیرایه تاریخ
برج قربان از بناهای تاریخی همدان و از آثار باشکوه و ارزشمند این شهر می باشد. برج قربان همدان بنایی ساده و یادگار بی پیرایه تاریخ است. برج تاریخی قربان، آرامگاهی در محله زندی های همدان بین خیابان‌های شهید طالقانی و خیابان مدنی است. برج قربان از قدیمی ترین جاذبه های گردشگری و تاریخی شهر همدان و یادگاری از تاریخ پرفراز و نشیب این شهر است. با این مطلب از آژانس هواپیمایی قصر شیرین همراه شوید تا این بنای تاریخی شهر همدان را بشناسیم.
فهرست مطالب
آشنایی با برج قربان همدان
برج قربان همدان جاذبه ی گردشگری و یادگاری ارزشمند از این شهر تاریخی در غرب کشور است. این برج بخشی به جا مانده از مجموعه ای عظیم است. مجموعه ای که در روزگاران گذشته شامل کتابخانه، مسجد، مدرسه و خانقاه بوده است. این برج و آشنایی و شناخت آن همانند کلیدی برای رمزگشایی و سفر در تاریخ پر پیچ و خم شهر همدان است. این برج محل آرامگاه گروهی از امرای سلجوقی می باشد. علاوه بر آن مقبره شیخ السلام حسن بن عطار بزرگ نیز در این برج قرار دارد. برج قربان در سال ۱۳۵۴ هجری شمسی در فهرست آثار ملی کشور ایران به ثبت رسیده است.
تاریخچه
همدان شهری است که روزگار هخامنشیان، ساسانیان، اشکانیان، سلجوقیان و آل بویه را درک کرده است. در باب قدمت برج به گفته کارشناسان، این برج از بناهای سده های هفتم و هشتم هجری می باشد. برج قربان در طول تاریخ، نقشی منحصر به فرد داشته و در زمان تعمیر و مرمت این بنای تاریخی در قرن حاضر، قبرستانی مدفون در زیر آن کشف شده است. در این آرامگاه قبرهای تاریخی وجود دارد. متاسفانه کتیبه ای برای تشخیص تاریخ ساخت و قدمت حقیقی برج در دست نیست. تنها سند موجود، کتیبه ای است که به این موضوع اشاره می کند. کتیبه روی سنگ قبر معروفی است که در داخل بنا واقع شده است. بر روی این سنگ قبر تاریخ سال ۱۰۰۹ یا ۱۰۹۰ هجری قمری حکاکی شده است، که بیان کننده تعلق برج قربان به دوره صفویه می باشد. گویا این قبر، مزار یکی از امیران یا کارگزاران دوره صفویه است. به شما پیشنهاد می کنیم بازدید از این جاذبه تاریخی شهر همدان را در برنامه تور همدان خود قرار دهید.
آرامگاه ابوالعلاء همدانی در برج قربان همدان
برج قربان مدفن شیخ الاسلام حسن بن عطار حافظ ابوالعلاء همدانی و جمعی از امیران دوره سلجوقی است. شیخ الاسلام قاری قرآن و عالم علوم دینی و محدثه روایات در قرون پنجم و ششم هجری بوده است. شیخ السلام حسن بن عطار حافظ ابو العلاٱ همدانی در سن ۷۹ سالگی در شهر همدان در تاریخ نوزدهم جمادی الاول سال ۵۶۷ وفات یافت. وی در سرداب برج قربان دفن گردیده است . شیخ الاسلام شاگردان برجسته ای داشته است. از جمله شاگردان وی می توان ابن ممانی همدانی را نام برد. ممانی همدانی در جهاد علیه مغولان در سال ۶۱۸ هجری به همراه فرزند خویش به شهادت رسید. در مقام شیخ الاسلام اشعاری از خاقانی و موفق به احمد موجود است.
معماری برج قربان همدان
از نظر معماری، برج قربان برجی باشکوه در اوج سادگی است. این بنا برجی ۱۲ ضلعی آجری با گنبدی هرمی شکل است. تمام قسمت های این برج بسیار ساده است. و برای تزیین برج فقط از گچ بری ها و آجرکاری های بسیار ساده استفاده شده است. نقشه معماری برج قربان نقش دوازده ضلعی است. این برج سه طبقه سرداب دارد و گنبد و بدنه از قسمتهای دیگر برج است.
ضلع های برج هر یک به عرض ۲ متر می باشند و در داخل هر ضلع برج طاق نما قرار گرفته است. نماهای بیرونی برج قربان، طاق نمای جناغی و ارتفاع هر یک از طاق نماها ۶ متر می باشد. برج قربان ارتفاع ۸ متر دارد و جنس مصالح استفاده شده در تمامی قسمتهای برج از آجر و ساروج است.
گنبد بیرونی برج قربان چند وجهی و گنبد داخلی آن به صورت کروی و نیم دایره است. پی سنگی این بنا شالوده اساسی برج است. ورودی بنا در یکی از اضلاع دوازده‌گانه برج است. در ضلع شرقی برج، درگاه ورودی برج قربان به عرض ۸۰ سانتی متر و با ارتفاع ورودی ۲ متر می باشد.
در سال ۱۳۲۹ خورشیدی هنگام مرمت و بازسازی برج مشخص شد که سردآبی در زیر بنا قرار دارد. این سرداب مانند تمامی برج ساده و آجری می باشد. ورودی سرداب از ضلع شمال غربی بنا بوده است.
راز و رمز معماری برج
در رابطه با معماری ۱۲ وجهی برج، برخی پژوهشگران معتقدند که در شمارش عناصر معماری، دوازده ضلعی بودن این برج نشانه از دوازده امام شیعیان و یا نشان از بروج دوازده‌گانه دارد. البته برخی دیگر از پژوهشگران در پذیرش چنین نظراتی تردید دارند.
وجه تسمیه برج قربان همدان
وجه تسمیه برج داستان ها و روایت های مختلفی دارد. یکی از روایات بیانگر دفاع شخصی به نام قربان در زمان حمله افغان ها می باشد. گفته شده که این شخص برج را سنگر قرار داده و با کمک مردم شهر شورشیان را دور کرده و دشمنان را از شهر رانده است. روایتی دیگر وجود دارد که بر اساس اعتقادات مردم همدان بیان می‌کند که، به دلیل اینکه در روزهای مشخصی شتر در این مکان قربانی می‌کردند. در داستانی دیگر، وجه تسمیه این برج به دلیل نام معمار آن می باشد.
مرمت و بازسازی برج
مرمت این بنا سبب شده که ساختمان این بنا وضعیت مطلوبی داشته باشد. در حین انجام تعمیرات در سال ۱۳۱۲ سرداب زیر برج که قبور تاریخی در آن قرار داشتند، شناسایی شد. در خصوص مرمت این بنا نخستین بار در سال ۱۳۶۴ بازسازی و مرمت روی بدنه برج انجام شد. سپس در سال ۱۳۷۶ نیز رطوبت زدایی در بنا انجام گردید و در اطراف بنا شعاعی از فضا که امکان داشت سنگفرش گردید.
از آنجا که در سال های گذشته ساختمان این برج در بافت کهن و قدیمی و بخش فرسوده شهر با معابری تنگ در قسمت شرقی شهر بود، بخشی از بنا صدمات فراوانی دیده بود. اما خوشبختانه با اقدامات انجام شده از سوی سازمان میراث فرهنگی استان همدان بهینه سازی فضای اطراف این بنای تاریخی و آزاد سازی محوطه برج از ساختمان های مسکونی مجاور انجام گردیده است. اکنون این ساختمان‌ها و این محوطه به تملک قانونی میراث فرهنگی درآمده است و سبب بازسازی حریم این بنای تاریخی شده است.
جنگ تحمیلی و برج قربان همدان
یکی دیگر ازدوره های تاریخی برج قربان همدان، در جریان جنگ تحمیلی و بمباران هوایی شهر همدان می‌باشد. که در این سال این برج خسارات فراوانی به خود دید. البته بلافاصله توسط کارشناسان سازمان حفاظت تاریخ آثار تاریخی در آن زمان مرمت گردید.
جاذبه ها و اقامتگاه های نزدیک برج قربان همدان
گردشگرانی که بازدید از برج قربان را در برنامه تور همدان خود قرار می دهند، می توانند برای اقامت یکی از هتل های نزدیک این برج را انتخاب کنند. از هتل‌های نزدیک و در محدوده برج تاریخی قربان می توان به هتل های زیر اشاره کرد. هتل آرین در فاصله ی حدود ۶۰۰ متری – هتل پارسیان بوعلی در فاصله حدود یک کیلومتری – هتل مرمر در فاصله دو کیلومتری – هتل یاس در حدود دو کیلومتری و هتل بابا طاهر در حدود سه کیلومتر با برج قربان فاصله دارد.
از جاذبه های گردشگری شهر همدان که در نزدیکی برج قربان قرار دارند و گردشگران می توانند برای دیدن آنها برنامه ریزی کنند، می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- پارک کودک
- مجسمه شیر سنگی
- آرامگاه بوعلی سینا
- مرکز خرید میلاد
- گنبد علویان
- موزه مردم شناسی
- حمام تاریخی قلعه
برای کسب اطلاعات بیشتر و خرید بلیط هواپیما و یا تور همدان به آژانس هواپیمایی قصر شیرین مراجعه نمایید.
