عمارت عالی قاپو اصفهان

عمارت عالی قاپو اصفهان ، یکی از بناهای دوران صفویان در مجموعه تاریخی نقش جهان اصفهان است. این کاخ به دلیل معماری برجسته اش، توجه بسیاری از گردشگران تور اصفهان را به خود جلب کرده است.

دسترسی سریع به عناوین مقاله…

معرفی عمارت عالی قاپو اصفهان

کلمه عالی قاپو از دو بخش عالی و قاپو تشکیل شده است. که در کنار هم، به زبان ترکی، معنای «درگاه بلند» یا «سر در بلند» می‌دهند. کاخ عالی قاپو از زیباترین بناهای تاریخی به جا مانده از شاهنشاهی صفویان است. کاخ عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطف الله قرار دارد. نام های پیشین عالی قاپو، «دولتخانه مبارکه نقش جهان» و «قصر دولتخانه» بوده است. کاخ عالی قاپو ۱۸۰۰ متر مربع مساحت و ۶ طبقه دارد.

سردر قصر عالی قاپو اصفهان

سردر ورود به  کاخ در زمان صفویان، دروازه ورود به تمام بناهای سلطنتی در میدان نقش جهان بوده است. شاه عباس اول صفوی، برای اینکه عظمت ایران را به رخ جهانیان بکشاند. جلسات مهم حکومتی را در این کاخ برگزار می کرد. همچنین مراسم رسمی استقبال از مهمانان خارجی در عالی قاپو برگزار می شده است. درباریان پادشاه صفوی هنگام برگزاری مسابقات چوگان و اسب سواری.، در بالکن این کاخ به تماشای مسابقات می نشستند.

کاخ عالی قاپو بلندترین کاخ دوره صفویان است که با پلکانی باریک از طبقه همکف به طبقات بالاتر می‌رسد.  وقتی به طبقه انتهایی می رسیم، ایوانی چوبی با ارتفاع ۲۰ متر وجود دارد. از این ایوان تماشای میدان نقش جهان و فضاهای پیرامون آن بسیار لذت بخش است. بطوری که مسجد شیخ لطف الله  در روبرو، سر در قیصریه در چپ و مسجد شاه را در سمت راست می بینید. عمارت عالی قاپو از جالب توجه‌ترین بناهای تاریخی در میدان نقش جهان اصفهان به شمار می‌رود.

تاریخچه عالی قاپو

اصفهان در سال های ۹۷۱ تا ۹۷۷ خورشیدی در دوران صفویان بعنوان پایتخت پادشاهی ایران انتخاب شده بود. پیش از آن قزوین پایتخت ایران بود. شروع ساخت کاخ عالی قاپو توسط شاه عباس آغاز شد. و تکمیل و تزئیات آن پس از مرگ شاه عباس انجام گرفته است.  یعنی چیزی در حدود ۱۰۰ سال!

در تزیینات عمارت عالی قاپو، آثار هنری خوش‌نویسی و مینیاتور از دوران بعد از شاه عباس نیز دیده می‌شوند. که نشاندهنده تکمیل پس از مرگ وی می باشد. هدف شاه عباس صفوی از ساخت کاخ، قصر دولتی بود. بدین منظور در معماری آن از برجسته ترین معماران ایران استفاده کرده است. 

پیش از تغییر پایتخت صفویان، بنایی به همین نام در شهر قزوین، محل استقرار صفویان وجود داشت.  به اعتقاد مورخان، کاخ عالی قاپوی اصفهان نمونه مجلل‌تر از کاخ عالی قاپو در خیابان سپه قزوین است. که شاه عباس اول به‌منظور نشان دادن عظمت دولت خود و اقتدارش تصمیم به ساخت آن گرفت.

در طول تاریخ به‌دلیل جنگ‌ها و عوامل طبیعی، خسارت‌های بسیاری به عمارت عالی قاپو وارد شد. در طول سال‌های اخیر مرمت بخش‌های مختلف کاخ عالی قاپو ادامه داشته است.

حمام شیخ بهایی اصفهان، گرمابه‌ای با فناوری گم شده

معماری کاخ عالی قاپو اصفهان

عمارت عالی قاپو ساختمانی ۶ طبقه با حدود ۴۸ متر ارتفاع است. در این ساختمان طبقات مختلف به‌وسیله سه راه پله به یکدیگر وصل می‌شوند. در طبقه اول عمارت عالی قاپو دو سالن اصلی دیده می‌شود که محل انجام امور اداری در زمان صفویان بوده‌اند. این قسمت را در گذشته «صدر خانه» یا «کشیک خانه» می‌نامیدند.

ایوان

آنچه در نمای ساختمان عالی قاپو در نگاه اول جلب نظر می‌کند، ایوان بزرگ با ستون‌های بلند چوبی است. در کاخ عالی قاپو، به‌دلیل طراحی ویژه ساختمان، تعداد طبقات ساختمان از  جهت‌های مختلف نما متفاوت به نظر می‌رسد. این عمارت از داخل میدان نقش جهان دو طبقه دیده می‌شود. اگر از دو طرف ساختمان به عالی قاپو نگاه کنید، سه طبقه خواهید دید. و از نمای پشت، این کاخ پنج طبقه دارد؛ اما در واقع عمارت عالی قاپو ۶ طبقه است. طراحی پلان عالی قاپو این عمارت را به دو بخش ورودی کاخ و ساختمان اصلی تقسیم می‌کند.

ورودی کاخ عالی قاپو به‌دلیل کاربردهای آن در گذشته بسیار وسیع طراحی شده است. بالای این ورودی، ایوان کاخ قرار گرفته است. دو طرف پشت در ورودی، اتاق‌های مخصوص امور اداری قرار داشته‌اند. پس از ورودی کاخ، راهرویی شمالی-جنوبی قرار دارد که عمارت اصلی کاخ پشت آن قرار گرفته است.پلکان مرتبط با طبقه‌های بالا در کاخ مارپیچ است. طبقه‌های بالا اتاق‌های بیشتر و تالارهای بزرگ دارند. و بالاترین اتاق در طبقه ششم با طراحی ویژه مانند یک استودیوی بزرگ موسیقی است.

طراحی این اتاق به صورتی است که در گذشته صدای موسیقی از آن در تمام عمارت پخش می‌شده است. طراحی ساختمان کاخ عالی قاپو با توجه به زمان ساخت آن بسیار استادانه و اصولی انجام شده است. و در طراحی بخش‌های مختلف ساختمان مهارت طراحان به چشم می‌خورد.‌

ورودی کاخ عالی قاپو در میدان نقش جهان به‌دلیل کاربری آن در گذشته، اهمیت بالایی داشته است.ورودی کاخ عالی قاپو در گذشته محل ارتباط باغ نقش جهان با عمارت‌های مختلف بوده است. به این خاطر از آن با عنوان «دروازه دولتخانه» یاد می‌شد.

گرچه امروزه از ورودی عمارت عالی قاپو در میدان نقش جهان برای رفت و آمد استفاده می‌شود. در حقیقت کاخ عالی قاپو پنج ورودی مختلف دارد. به‌دلیل زیبایی و شهرت، بیشتر به ورودی اصلی این عمارت در میدان نقش جهان پرداخته می‌شود. اما چهار در دیگر به‌خصوص در گذشته محل رفت و آمد از اطراف و خیابان پشتی بوده‌اند. 

تالار موسیقی

تالار موسیقی عمارت عالی قاپو در بالاترین طبقه، بسیار زیبا طراحی شده است. نقاشی‌های تالار موسیقی با سایر نگارگری‌های کاخ عالی قاپو تفاوت‌هایی دارد. در سبک نقاشی تابلوها و نقاشی‌های این اتاق می‌توان نمونه‌هایی از هنر نگارگری غربی را دید. فضای این بخش از کاخ مدرن‌تر از سایر طبقه‌ها است. و این تفاوت در آثار هنری موجود در آن به‌خوبی قابل تشخیص است.

در تزیینات داخلی عمارت عالی قاپو نقاشی‌های برجسته‌ای از هنرمند معروف دوره صفویان، رضا عباسی نیز دیده می‌شود. متاسفانه بخشی از این آثار  آسیب‌های جدی دیده‌اند. هرچند این آسیب‌ها چیزی ار ارزش نقاشی‌های به جا مانده کم نمی‌کند.

تزئینات کاخ

در تزیینات بیرونی بنای عمارت عالی قاپو تزییناتی زیبا و سنتی به چشم می‌خورند. کاشی‌های هفت رنگ، خطوط اسلیمی، نقاشی‌های گل و شکارگاه‌ها و گچ‌بری‌های زیبا نیز، بنای عمارت را زینت داده‌اند. گچبری در زمان صفویان هنری تازه و نو بوده است. و سبک گچبری «کشته بری» نیز در زمان صفویان شکل گرفت. که نوعی بسیار ظریف و هنرمندانه از این هنر به حساب می‌آید. این گچبری‌ها از نمای دور شباهت زیادی به نقاشی دارند. در گچبری‌های داخلی، نقوش گلدان، بطری، صراحی و دیگر ظرف‌ها دیده می‌شوند. این سبک از هنر گچبری نیز «تنگ بری» نامیده می‌شود که در عمارت عالی قاپو نمونه‌های آن فراوان است.

از دیگر مشخصه‌های داخل کاخ عالی قاپو، استفاده از فرش‌های پر نقش و نگار در این عمارت است. تزیینات مقرنس نیز که از خصوصیات معماری بناهای تاریخی اسلامی است، در این کاخ به‌وفور وجود دارد. شکل مقرنس‌ها از سه تا چند ضلعی تغییر می‌کند و اشکال مدور نیز در میان آن‌ها دید می‌شود.

هنر نگارگری

پادشاهان صفوی به هنر نگارگری و نقاشی علاقه‌مند بودند.  نمونه کارهای باقی مانده در کاخ عالی قاپو، از مهم‌ترین آثار هنری تاریخی باقی مانده در اصفهان هستند. نقاشی‌های عمارت عالی قاپو شامل تصاویر زیبا و مینیاتوری از هنر سنتی ایرانی و نگاره‌های مدرن و غربی می‌شود. روی نقاشی‌های کاخ را با محلولی تثبیت کننده پوشانده‌اند که باعث حفاظت بیشتر از این نقاشی‌ها شده است.

در میان تزیینات داخلی عمارت عالی قاپو، روی دیوارها، طاق‌ها و سقف‌ها، تذهیب با طلاکاری نیز دیده می‌شود. 

بر دیوارهای تالار پایین کاخ عالی قاپو، نقاشی‌های زیبایی دیده می‌شوند که بیشتر آن‌ها اثر  رضا عباسی، هستند. در بخش‌های دیگر کاخ عالی قاپو نیز تابلوهای زیبای مینیاتور از این هنرمند بزرگ به چشم می‌خورند.

رضا عباسی هنرمند معروف ایرانی در زمان حکومت صفویان بوده است. 

مینیاتورهای داخل کاخ عالی قاپو از زیباترین تزیینات داخل کاخ به شمار می‌روند. و مورد توجه بسیاری از گردشگران و علاقه‌مندان به آثار تاریخی و هنری قرار گرفته‌اند.

حد فاصل عمارت عالی قاپو تا زاینده‌رود، در گذشته محل قرار گرفتن ساختمان‌های تاریخی و عمارت‌های زیبایی بوده است. که امروزه از میان رفته‌اند. اما کاخ هشت بهشت و عمارت چهل ستون از زیباترین عمارت‌های تاریخی در نزدیکی عالی قاپو هستند. که بازدید از آن‌ها خالی از لطف نیست.

مراکز خرید نزدیک به میدان نقش جهان

• مرکز خرید نقش جهان اصفهان

در اطراف میدان نقش جهان بازارهای مشهوری همچون بازار مسگرها،ترکش دوزها، کلاهدوزها ، لوافها، آهنگرها وجود دارند. 

• بازار قیصریه اصفهان
  

ابن بازار در خیابان حکیم و روبروی مسجد حکیم قرار دارد. بازدید کامل از بازار قیصریه تقریبا به ۵ الی ۶ ساعت زمان نیاز دارد. و مسیرهای مختلفی برای دسترسی به آن وجود دارد. اما معروف‌ترین آن در شمال میدان نقش جهان واقع شده و به نام سردر قیصریه شناخته می‌شود. در سفر خود به اصفهان حتما از بازار قیصریه آن دیدن کنید.

• بازار بزرگ اصفهان

بازار بزرگ اصفهان در ضلع شمالی نقش جهان واقع در میدان امام علی، خیابان رزاق قرار دارد.  این بازار یکی از بزرگترین بازارهای اصفهان است. در این بازار می توانید انواع صنایع دستی، انواع پوشاک، کیف و کفش و پارچه را خریداری نمایید.